NAVENDA NÛÇEYAN- Dema ku Amerîka’yê ji Afganistanê dest bi vekişîne kir, zêdetirî 110 kes, di nav wan de 13 leşkerên Amerîkî, di teqînên li pey hev ên li Balafirgeha Navneteweyî ya Hamid Karzai li Kabulê hatin kuştin, û çeteyên DAIŞ-Horasanê yên ki ji hêla SADAT-ê ve hatine perwerdekirin, li gorî telîmatên MİT-ê tevdigerin, berpirsiyariya êrîşê girt ser xwe.
Kî, li ku û kengê çeteyên DAIŞ-Horasanê hatin avakirin, ku me di dosyaya Nûçeya xwe ya bi sernavê “Veguhestina Çeteya Navneteweyî ya Erdoğan” de li ser malpera xwe beri lekolin.org bi kurtî behs kir, û di dawiyê de bi teqînên li Balafirgeha Kabulê derket pêş, têkiliyên wan ên bi MİT û SADAT rê, yanî Komara Tirk a dagirker. Em di dosyaya nûçeya xwe de li ser agahiyên îstîxbaratî yên dîrokî û heyî disekinin.
Dewleta Tirk a dagirker, ku di tevahiya dîrokê de bi şandina leşkeran li her derê serbilind e û li 3 parzemînan û 7 gihayan hesp dimeşîne, îro ji bilî şandina leşkeran, çeteyan dişîne. Çeteyên Erdoğan ên ji Lîbya derbasî idlibê, ji Rojava ber bi Başûrê Kurdistanê, ji Afganîstan û Pakîstanê ber bi Ewropa û Azerbaycanê ve ji qada navneteweyî hatin veguheztin.
Dewleta Tirk a dagirker, DAİŞ a ku ew dibîne gava yekemîn a pêkanîna xewnên Osmanî yên ne realîst di polîtîkayên xwe yên berfirehkirinê de dike yek, ji sala 2012’an û vir ve bi rêya rêxistina xwe ya bi navê SADAT, ku bi rengekî rêxistinî dixebite, van çeteyan çekdar û perwerde dike.
AMADEKARIYÊN MİT’Ê YÊN Jİ BO AFGANÎSTANÊ MEHEK BERÊ DEST PÊ KİRİN
Dewleta Tirk a dagirker van demên dawî dest bi veguheztina çeteyên ku ji gelek herêman anî Afganîstanê, li wir zengila şer dîsa lê da, da ku li dijî hêz û gelên herêmê ku li Sûriyê dijminên xwe dibîne şer bike.
Li gorî agahiyên ku me wekî Lekolin.org bi dest xistine, hemû komên çete yên li navçeyên Şiye û Raco yên Efrînê di 10’ê Tîrmeha 2021’an de ji aliyê MİT’ê ve hatine cem hev. Di civîna ku çeteyên Sûltan Mûrad, DAİŞ-Xorasan û El-Hamzet beşdar bûn de, navên çeteyên ku wê mehê 1500 dolar biçûna Afganîstanê hatin qeydkirin.
Dîsa, li gorî agahiyên ku me bi dest xistine, di 23’ê Tîrmeha 2021’an de rayedarên MİT’ê û serokên çeteyan li bajarê Ezazê bi çeteyên El-Hemzat re civîneke veşartî pêk anîne. Di hevdîtina pêk hat de, hat hînbûn ku piştî amadekariyên rûtîn ên der barê veguheztina çeteyan de, hemû çeteyên ku nexwestin biçin Afganîstanê ferman dane ku werin binçavkirin. Hat diyarkirin ku rojek şûnde li navend û bejahiya Efrînê operasyoneke mezin hat destpêkirin.
MİT JÎ BO ŞANDİNA ÇETEYAN AFGANÎSTANÊ DU NAVENDVEKİR
Wekî me li jor jî behs kir, dewleta Tirk a dagirker, ku amadekariyên xwe yên ji bo çeteyên ku mehek berê plan dikir ku bişîne Afganîstanê, sozên zêde li peymanên ku bi çeteyan re girêdan zêde kir û di dawiya peymanê de dest bi pêkanîna wan kir.
Li gorî agahiyên ku me ji çavkaniyên pêbawer bi dest xistine, di 31’ê Tírmeha 2021’an de, rayedarên MİT’ê yên li herêmê du navend li herêma Şiyê ya Efrînê û Cebel El-Zawiye yên li İdlibê vekirine da ku çeteyan bişînin, di serî de DAİŞ-Horasan û Muslim El-Şîşanî, ber bi Afganîstanê.
Tê diyarkirin ku hejmara çeteyên ku wê bişînin Afganîstanê gihîştiye 3500 kesî, yên ku berê çûne Libyayê û vegeriyane jî di nav de. Li gorî peymana ku di serê mehê de hat îmzekirin, hat gotin ku çeteyên ku mehane 1500 meaşê ji 3000 hezar dolarî kêmtir bibînin, dê pere bidin wan. Peyman di navbera serkêşên çeteyan û rayedarên îstîxbarata Tirk MİT’ê de tê kirin. Hate hînbûn ku perwerdeya van çeteyan wê ji aliyê SADAT’ê ve li navendên ku li İdlib û Efrînê bi talîmatên MİT’ê hatine avakirin bê dayîn. Hate diyarkirin ku çeteyên komên çete yên wekî Silêman Şah, Ehrar El Şerqiye, Nuxbe Liwasî, her wiha koma DAİŞ-Horasan û Muslim El Şişanî hene.
Ger em wekî agahdariya pêvek diyar bikin; Di navbera dewleta Tirk a dagirker û çeteya El Nusra de, ku armanc dike bi kevirekî çend çûk bikuje, li ser bingeha ji holê rakirina koma Müslim Şişanî peymanek heye. Bi vî awahî, hat gotin ku armanc ew e ku bakurê İdlibê ji koma çete ya El Nusra ya bi serokatiya El Colanî re bihêle.
KÎ, Lİ KU Û KENGÊ ÇETEYÊN DAİŞ-HORASAN Ê ÇÊBÛN?
Rêxistina DAIS-Xorasanê navê xwe ji Dewleta Îslamî ya Iraq û Şamê ya li herêma Pakîstan-Afganîstanê ye, ku bi veqetîna baskê Iraqî yê El-Qaîde di sala 2013’an de hat damezrandin. Koma ku yekem car di Çile 2015 de derket holê ji ber rastnivîsa Ingilîzî ya Xorasan (Khorasan) li Rojava jê re DAIŞ-K tê gotin. Ji ber êrîşên wê yên mîna komkujiyê li idlîb û Rojava jî wekî “Kefenên Spî” tê zanîn.
Koma ku di sala 2013an de bi derketina ji baskê Iraqê ya El-Qaîdeyê ve hat damezrandin, li Reqa û Mûsilê di nava saleke demekê kin de hêz girt. Di Çile 2015 de, dema ku ew di bilindbûna hêza xwe de bû, wî şervanên ji Pakistan û Afganistanê ku dixwestin bi çûna Iraq an Sûriyê tevlî rêxistinê bibin civand; Li Afganistanê, Hafiz Said Han dilsoziya xwe ji Ebûbekir Bexdadî re pêşkêş kir û bi beşdariya Talîban, El-Qaîde û Tehrik-e Taliban û Tevgera Îslamî ya Ozbekistan ê baskê DAIS yê Parêzgeha Xorasanê (DAISH-H) ava kir.
Çeteyên DAIS-Xorasanê, ku êrîşên hovane li dijî gelên herêmê, bi taybetî jî gelê Kurd ê li Rojava pêk anîn,wek hedefgirtina jinên ducanî û hemşîreyan, bi serdegirtina dibistan, nexweşxane, dawet û heta odeyên jidayîkbûnê di van salên dawîn de, taybet li Afganistanê gelek kiryarên terorîstî pêk anîn.Di êrîşa ser dibistana keçan de 68 kes hatin kuştin û 165 kes jî birîndar bûn. Ev koma çete ku yek ji parçeyên herî barbar ên tora DAIS’ê ye, li dijî Ewropayê jî hedefên êrîşê hene.
Hin çeteyên DAIS-Xorasanê niha li parêzgeha Nangarhar a li rojhilatê Afganîstanê ye, ku bajarê Celalabad jî lê ye, li ser rêya bazirganiya tiryak û mirovan bi vih bûne. Her wiha herêmên ku ew li Idlibê ku di bin dagirkeriya dewleta Tirk de ye, bi cih bûne hene. Ji xeynî vê, ew li Rojava, Efrîn, Girê Spî û Serêkanî di bin dagirkeriya dewleta Tirk de ne jî bi cih bûne.
KOMA ÇETE YA BI PERWERDEKIRINA SADAT DI DAGIRKIRINA ROJAVA DE CIH GIRT.
Piraniya hemwelatiyên biyanî yên ku di bin SADAT-ê de hatine rêxistin kirin û di operasyonên navneteweyî de têne bikar anîn çeteyên El-Qaîde û DAIS ên ji Asya Navîn û Kafkasyayê ne. Ev kes di komên çete yên bi navê DAIS, El Nûsra, Ehrar û Şam, Tûgayên Sûltan Mûrat ên ji Afganîstan, Çeçenîstan, Tacîkistan, Kazakîstan, Azerbaycan û Rûsyayê hatine berhevkirin û di ser Tirkiyeyê re şandine Sûriye û Iraqê re şer dikin. Di çarçoveya çalakiyên SADAT de, 889 kes ji ber beşdarbûna wan di şerê li Iraq û Sûriyê de li Rûsyayê di sala 2015 -an de hatin lêpirsîn kirin, ji % 25 ji wan bi SADAT -ê ve girêdayî ne.
Yek ji rêxistinên çete yên ku SADAT’ê şand Sûriyeyê Rêxistina Parêzgehên Horasanê ye, ku bi çeteyên DAIS-Xorasanê tê naskirin, ku hefteya borî bi êrîşên terorîstî yên bi xwîn ket rojevê. Dewleta Tirk a dagirker çeteyên ku ew bi rêwerzên MÎT’ê rêxistin kirin, fînanse kir û bi destê SADAT ê perwerde kir li gelek herêman bi awayekî aktîf bikar anî.
Dewleta Tirk a dagirker dudilî nebû ku van çeteyên xwînxwar li gelek herêmên ku êrîş kirî bi kar bîne. Di 18 Çile 2018 de, qirkirinekê mezin ji aliyê DAIS-Xorasanê û jêderên wê, di bin fermana dewleta tirk a dagîrker de, ku bi 72 firokeyên şer û gelek tankan êrîşî kantona Efrînê kir, hat kirin.
Dîsa di 9’ê Cotmeha 2020’an de çeteyên DAIS-Xorasanê beşdarî êrîşa tunekirinê ya dewleta Tirk a dagirker a li Serêkaniyê û Girê Spî bûn. Gelek çeteyên ku di dema şer de ketibûn destê şervanên YPG’ê nasnameya Xorasanê û pasaportên Tirk li ser hebûn.
Milîtan RÊHAT
Navenda Kurdistanî ya Lêkolînên Stratejîk
