NAVENDA NÛÇEYAN – Bi rastî lazim e ku em li ser girîngiya dîrokî ya 9 ê Cotmehê rawestin. Ev hem ji bo têgihîştina çêtir a trajediya ku em tê de dijîn û hem jî ji bo pêşeroja me were qezenckirin pêwîst e.
Komploya 9’ê Cotmehê ne bûyereke asayî ye, divê baş were fêmkirin. Ji bo pûçkirina komployê, min aştî li şûna şerê ku hêzên komploger li ser me ferz kiribûn, hilbijartibû. Tevî hemû zehmetî û astengiyan, min ji ber rêz û hesreta xwe ya mezin ji bo we dev ji vê armanca xwe bernadim.
Di dawiya sedsala 20-an de, piştî pêvajoyek amadekariyê ya dirêj, êdî li seranserê cîhanê komplo û darbeya li dijî vîna azad a gelê Kurd gav bi gav dihat meşandin. Dema ku em careke din li fîlmê binêrin, wê were fêhmkirin ku ev plan bi eslê xwe ji Londra yê di destpêka ’90-an de û mebest ew bû ku di astek navneteweyî de were meşandin. Tevî ku pîvanên planê li Türkiyê kêm an zêde têne zanîn, mezinahiya Ewropa û ABD bi zelalî nayê fam kirin. Ger em dîmena wê ya navneteweyî nebînin, nirxandinên me dê kêm bimînin .
Dema nirxandina serbestiya 9ê Cotmeha ’98-an, pêdivî ye ku meriv pir bi hişkî û ji dil analîz bike ka zemîna Rojhilata Navîn tê çi wateyê. Min nêzî bîst salan pratîk li ser vê axê derbas kir. Ez di gelek têkilî û lêkolînan de me. Pêşketinên dîrokî yên girîng. Ev geşedan bi çi reh û giyan li ser min çêbûn û ez çawa dikarim ragirim, divê di her warî de were fêm kirin. Dîsa di 9’ê Cotmeha 1998’an de, piştî polîtîkaya zextê ya li hemberî pêvajoyê, sedema ku min Ewropa ji çiyê hilbijart, pêşxistina rêyên diyalogê bû. Pêvajoya lêpirsîna min a li İmrali yê di heman atmosferê de derbas bû. Li vir bi israr hate tekez kirin ku lêgerîna bersivên pirsgirêkan bi diyalogê û ne ku pirsek klasîk tenê riya rast e.
Meşa 9ê Cotmehê meşa lêgerîna aştî û çareseriya demokratîk e. Daxwaza serkeftinê tîne ziman. Ez bawer dikim ev rast e.
Çima ez berê xwe didim Ewrûpayê, qada siyasetê û naçim çiyê? Ez hîn jî vê tercîh dikim. Ji bo ku nê bim sedema êşa zêde, min çiyayê ku çil sal xeyal dikir hilnebijart.
Her çend derfetên aştî û demokrasiyê pir hindik in jî, min ew hilbijart ji ber ku li wir xuya bû û min jê bawer kir. Bi zelalî ne diyar e, bi ser neket divê heval baş bizanibin. Divê Gel û Türkiyê hewl bidin ku vê fêm bikin.
Çima Ewropa û Rûsyayê bertekên neyînî dan min?
Çima ABD tevlî komployê bû?
Rûsyayê dijberî dîroka xwe ya nêz kir; Wî helwestek neyînî girt ji ber deynên İMF ku ew ê ji ABD bistîne. Ewrûpa bi min rast derman nekir. Li şûna ku li gorî siyaseta xwe ya qanûnî û demokratîk tevbigere, li gorî berjewendiyên xwe yên aborî tevgeriya. Italya yê jî baş nebû. Ez bala xwe nadim helwesta Italya ji ber ku ew pir bi qaçaxî tevdigerin. Ez ji Ewropayê derketim ji ber ku ew bi rûmeta min tevnegeriya. Min rûmeta gelê xwe û Rojhilata Navîn binpê nekir. Wan dixwest ku min pir bê rûmet û bê kesayet bihêlin. Ya min şerê rûmetê bû. Rûmet ji her tiştî girîngtir e
Armanca sereke ya teslîm kirin a min a ji bo Türkiyê afirandina şerê Tirk û Kurdan bû. Di wê pêvajoyê de, min dikaribû bi xerabî tevbigeriyama, dibe ku min nikaribe helwestek alîgirê aştiyê nîşan bidim. Lê min wiya nekir. Di wan rojên dijwar de, bi jiyîna di şert û mercên dijwar de, bi saxî û pêkanîna projeyên aştîxwaz, min plana şer a Tirk û Kurd têk bir û ez hîn jî dikim. Pêvajoya 9 ê cotmehê baştir tê fêm kirin. Ez wan bi rêzikên stûr dubare dikim. Pêdivî ye ku hûn bername û stratejiya me li çaraliyê cîhanê pêşve bibin. Derfetên mezin dide Ewropa û Rojhilata Navîn, Iran, Iraq û Tirkiyê. Ez hêvi dikim ku hûn ji van derfetan haydar in. Ya herî girîng pirsgirêka aştiyê ya li bendê ye. Demokratîkbûn li Tirkiyê pir bi sînor pêş dikeve. Têkoşîna demokratîk wê pêş bikeve.
Yên alîdirê tasfiyekirina teqez a PKK’ê ne jî hene. Yên ku dibêjin bi PKK ê re Aştî nabê û wan derdixin hene.
Ereban û Mubarek beşdarî komploya têkildarî Tirkiye, Israil û Amerîka yê bû ku min ji Rojhilata Navîn derxînin. Niha ew bi ABD û Îsraîl re rû bi rû ne. Hemû tiştên ku hatin serê min, niha jî têne serê wan.
Dîrok dê paşê vê lîstikê zelal bike. Yewnanî di mijara Qibris û Ermeniyan de ji Tirkiyê tawîzan dixwazin û bi jestek tevdigerin û min didin ABD bi Tirkiyê re. Kes nikare min wekî tevgerek bikar bîne. Kes nikarê li ser me îşaretan bike. Komploya 9’ê Cotmeh-15 sibatê, ku ji Sûmeran pê ve parçeyek bingehîn a hewldanên mêtingehkariyê ye ku li ser gelê me pêş ketiye û weke komploya herî berfireh a ku bi giranî xwe dispêre hêzên hevkar û kesayetên bi maskê dostanê, ji gihîştina encama xwestî û plansazkirî dûr e.
Vegerandina vê komploya ku hemû xayîn û hevkarên sedsala 20-an, di bin îradeya herî bilind a emperyalîst de kir yek, li aştiya dîrokî ya Anadolu û Mezopotamyayê ye, li pêşberî gelên me û hemû hêzên wan ên berpirsiyar e. Daxwaza vî wezîfeyî hem helwesta rast hem ji bo yekrêziya bihêz a welat û hem jî ji bo yekîtiya bingehîn a komara laîk û demokratîk e.