Beriya kongreya duyemîn
Bi derbasbûna sala 1920 hejmara seksyonên KJI 3 car zêde bûn. Ji ber vê kongreyekê ji bo sazbûna hejmara nû hatibû plankirin. Di civinên amadekariya kongreyê dîsa niqaşên têkiliyên di nava KJI û Komintern de çêbûn. Bi dawiya şerê navxwe ya Rûsyayê Komela Ciwanan a Komunîst a Rûsyayê („Kommunistichesky Soyuz Molodyozhi“, kurt: Komsomol) edî, giredayî hejmara wê (66% a endamên KJI giştî), pir bi bandor bû. Komsomol û rêverberiya Komintern dixwest rêveberiyekê navendî ji bo tevgera karkeran (têde yê ciwanan jî) bide tenzîmkirin û piştgiriya hemû endamên Komintern jî dît. Wisa hatibû fehmkirin ku rêxistinên ciwanan a komunîst mecbûr bin bername û taktika partiyên komunîst qebûl bike û di bin rêveberiya siyasi wan de tevbigere.
Münzenberg jî piştgiriya navendîbuyînê (merkezleştermek) dikir, lê xweseriya rêxistinî ya Komelên ciwanan parast. Ew kesayeta herî bi nav û deng di KJI de bû. Ji ber vê nakokiyekê di nava Berlin û Moskau de çêbû, anî di nava rêveberiya KJI li Berlin û komelên ciwanan komunîst li Rojavayê Ewrûpa li aliyekî û Komsomol û rêveberiya Komintern li Moskau li aliyê din.
Bi giştî 3 xet diyarbûn. Ew xeta navendiperestî ya Komsomol, xeta çep (taybet alîgirên Amadeo Bordiga ji Komela ciwanan a Italya) a xweseriya rêxistinên ciwanan û di ortê de xetekê navîn a rêveberiya KJI. Ji derva vê jî gelek seksyonên Rojavayê Ewrûpa nêrîna xwe diyarkirin ku li gorî wan erkên rêxistinekê ciwanan a komunîst li civakekê kapîtalîst ji wan piştî şoreşekê sosyalîst (wekê li Rusya) cûda bin û ji ber vê têkiliya Komsomol û Partiya Komunîst a Rusyayê jî pêwîstbû ji hemû seksyonên KJI din û partiyên xwe cûda be. Ji derva vê jî Komsomol piştî şoreşê çêbû û ji ber vê tu tecrûbeya wê wekê komelekê ciwanan a xweser nîn bû. Münzenberg û Luigi Polano pêwendiyekê eznek gori rewşa welatan û ji bo hemû welatan xweseriya rêxistinî ya Komelên ciwanan a komunîst parastin. Lê ji bo welatên bi partiyên komunîst ên xort li derva vê jî dixwestin ku rêxistinên ciwanan bi vîna xwe aliyê biryarên siyasî partiyên xwe qebul dikin.
Keleka vê niqaşê îdeolojîk niha jî cihê kongreya KJI ketiye niqaşê. Komsomol dixwest li Moskowayê çêbibe, lê ji aliyê rêveberiya KJI, civîna buroyê û civîna nunerên kongreya Komintern dubare hatiye redkirin. Bi esasî Italya ji bo kongreyê hatiye eyar kirin, lê ji ber xeteriya faşişmê kombuyîna wê ne mumkin bû. Li dawiyê kongreyê ji bo nîsanê 1921 li Elmanyayê hatiye amadekirin, lê ji ber zext û talukeyê li Berlinê zêde bû, bajarokê li heremê Jena hatiye hilbijartin.
Di vê demê de rewşa têkoşînê li Elmanyayê ji gihîştiye astekê nû û ciddî. „çalakiyên adarê“ yên KPD (Partiya Komunîst a Elmanyayê), ku dixwestin grevekê giştî bigihînin serhildanekê çekdarî, binketin û gelek rêxistinên komunîst hatine qedexekirin. Ew çalakiyan esasê xwe ji stratejiya hicûmê a baskê çepê ultra a rêverberiya Komintern girtin û nakokiyên navbera xeta çep û rast kûrtir kirin. Lê rêveberiya Partiya Komunîst a Rûsyayê derdora Lenîn û Trotsky stratejiya hicûmê û siyasiya cepê ya yekbuyî parast5. Bi vî awayî qezenckirina gelan bi xebatekê bi sebir û têkoşîna gelê ya rojanê esas girtin.
Kongreya KJI li Jenayê
Kongreya duyemîn a KJI li 6‘ê nîşanê 1921 hatibû vekirin. 26 seksyonên KJI û çend endamên rêxistinên cûda bi nêzî 100 nûneran amadebûn. Feqet nûnerên Komsomol ji Rûsyayê (seksyona herî mezin) ne amade bûn. Ji ber zexta polîsê kongre mecbûr maye cihê xwe biguhere Berlinê û li vir jî 11‘ê mehê carê din destpêkir. Lê piştî destpêka kongreyê not ji Komîteya Rêveberiya Komintern (EKKI) hatibû.Li gori biryara wê kongreya KJI pêwist e li Moskowayê piştî kongreya Komintern a seyemîn were lidarxistin û kongreya ku arta destpêkir divê tenê civînekê xas/nefermî be. Ev ji bo KJI dibû pirsgirek. Wê rêxistinekê xweser be anî dîrek bin kontrola Komîteya Rêveberiyê be?
Pirraniya nûnerên kongreya KJI bi daxuyaniyekê dijî biryara EKKI protesto kir lê otoriteya vê li dawî qebûlkirin û kongreya xwe didan sekinandin. Ew „daxuyaniya Jenayê“ tijî sloganên çepê ultra bû û diyarkir ku erka serekê ya hemû partiyên komunîst ew e ku hemleyekê calakiyan bênavber bimeşînin û pewîst be taybet ciwan erka pêşxistina girseyên komunîst ji bo rêxistinkirina şerê şoresgerî bigirin ser milê xwe. Ji ber vê taktikekê hicûm û tund pewist be ji bo mirov rewşa civakê bin pergala kapitalîst vebiguhere şoreşa cîhanî.
Ew daxuyanî navendîperestiya Komintern rednekir, bi berovajî helwesta xwe dijî oportunîzm nisan kir. Ji ber ku taybet rêveberiya Komintern stratejiya çepê ultra û calakiyên adarê pêşxist, nivîskarên daxuyaniyê di bawerî de bûn ku di xeta wan de meşiyan. Taybet çend nunerên şandeya KJI, ku li biharê 1921 çûne Rûsyayê, stratejiya hicûm parast ji bo mirov zexta emperyalizm ser Rûsya bi peşxistina rewşekê şoreşe li welatên din kêm bike. Münzenberg ne dijî stratejiya hicûm bû, lê vê wextê, ji ber ku hin zû, ne guncav dît. Feqet Valeriu Marcu ji Romania û Paul Levî ser bingeha dijbertiya xwe li hemberî vê stratejiyê ji Komintern derketin.
Kongreya KJI li Moskau
Dema kongreya duyemîn care din di 9’ê tirmehê 1921 de li Moskowayê çêbû, arta biryar hatiye girtin ku KJI bin otoriteya Komintern were sazkirin û xweseriya xwe windabike. Münzenberg vê demê cara yekemîn ser devjêberdan/paşvekişandina xwe fikiriye ji ber ku gelek komelên ciwanan a sosyalîst ji partiyên xwe yên sosyaldemokrat qutbûn û tevlî KJI bûn, ji bo ji kontrola bûrokrasiya partiyan xelas bin û ji bo bikarin bigihîjinxweseriyekê siyasî û rêxistinî, lê niha pewîst bûn ew xweserî bi navê disiplîna şoreşgerî berdin.
Ji biryarên kongreya KJI ya duyemîn komîteya rêverberiyê cihê xwe anî Moskowayê. Münzenberg carekê din ji bo komîteya rêveberiyê hatiye hilbijartin lê erka xwe ya sekreter windakir û ji ber vê xwe paşvekisand. Bi vê bûyerê Enternasyonala Ciwanan a Komunîst Rêberê xwe winda kir.Tenê ew bi sekne xwe karebû dijî rêveberiya Komintern li Moskowayê bisekine.
Wan biryarên ku li Moskowayê hatine girtin xweseriya komelên ciwanan a komunîst bi temamî ranekir, feqet diyarkir ku erka serekê ya rêxistinên ciwanan li şûna pirsên takitik û siyasî tenê perwerdêkirina şoreşgerî ya gelê be. Ew derbeyekê pir giran ji bo gelek ciwanên komunîst bû ji ber ku taybet partiyên sosyaldemokrat berî jî vê siyasî li hemberî ciwanan meşandin. Ji vir şûn ve piçûkxistina xebatên siyasî yên ciwanan û “Modela Rûsya” serwer bûn.
Di kongreya duyemîn a KJI niqaşen pir tund li derbarê vê hatin mesandin, lê li dawiyê bi pirranî têzên Komsomol hatin qebulkirin. Daxûyaniya kongreya Komintern a seyemîn li derbarê tevgera ciwanan deha girantir derket û biryarek derxist ku KJI pewîst be ne tenê gorî biryar û talîmatên kongreya Komintern tevbigere lê belê divê wekî temsîlyetê îradeya Komintern rola xwe bilîze. Îradeya xweser a KJI nemabû û ji ber ku kongreya Komintern edî berî kongreya KJI hatibû lidarxistin, KJI nema karibû ser biryaran bandor bike, bi berovajî tenê karebû biryarên kongreya Komintern erêbike.
Münzenberg di kovara “Jugend-Internationale” (Enternasyonala-Ciwanan) de carê din diyarkir ku rakirina xweseriya rêxistinî ya rêxistinên ciwanan a komunîst ji milê Komintern gelek şaş be û zirar mezin li tevgera ciwanan a komunîst û Komintern bi xwe jî bide. Lê bi demê re kontrola siyasî û rêxistinî gav bi gav zêde ketiye destê Moskowayê.
Binketina KJI û encam
Ji vê demê şûn ve dîroka Komintern û KJI ji giringiyê winda kir. Bi kampanya bolşevîkbuyîne di sala 1924 de û siyaseta Stalîn di Komintern de KJI dibû desteka siyaseta Komintern û ser vê esasî siyaseta derva ya Yekitiya Sovyetê.
Kongreyê din tenê kêm cêbûn û di bin kontrola navendê de mayîn. KJI di sala 1943 de bi Komintern re hatiye tasfiyekirin.
Dema mirov vê nakokiyê xweseriya rêxistinên ciwanan lêkolîn bike, pirsa serekê bandora wê ser pêşketina Enternasyonala Ciwanan û tevgera komunîst bi gistî ye.
Niyeta xistina KJI bin kontrola Komintern di destpêke de parastina xeta şoreşgerî ya ciwanan bû, feqet rê peşiya vê vekir ku burokrasiya sovyetê Enternasyonala Ciwanan ji xeta şoreşê dûrbixe û tevgera komunîst bi giştî bê pêşengtî hîştiye.
Enternasyonalekê Ciwanan a Komunîst bikarebû bibe parastinekê dijî stalînîzm ku bikarbe bûrokrasî hilweşîne. Lê piştî KJI hatibû bêbandor kirin dibû komelekê çalakperest û bûrokratîk ê ku rêveberiya partiyê li gorî xwe, mînak dijî endamên partiyê ku li wan rexne kirin, bikaranîn. Di dîroka gelek rêxistinên çepgir de vê hatibû dîtin ku merkeza partiyê ciwan wekî destekekî dijî pîvan û rêgezên partiya xwe şixulandin.
Dîroka destpêke ya Enternasyonale Ciwanan a Komunîst îsbat dike, ku ciwanên şoreşger pewist in xwe wekî perceya tevgera şoreşgerî ya giştî rêxistin bikin, lê belê pêwîstîya wan bi rêxistinbuyînekê xweser jî heye ku pê re karin cihê xwe li tevgerê bigirin û rola xwe bilîzin. Fikirên Lenîn di sala 1915 li derbarê vê meselayê heta îro derbasdar in, ku divê rêzgirtinekê li hemberî xwesteka xweseriya komelên ciwanan hebe û dema nakokî bi wan re çêdibin pêwîst e mirov bi rêbazekê sebir û iqnaa nêz be.
Ji sala 1921 sûn ve rêveberiya Komintern dev ji wan rêgezan berda, ji bo bikarebe guhertinekê siyasî acîl û nedemokratîk ferz bike. Ji ber vê rêveberiya KJI ya ku xwediyê tecrûbe û otoritê bû tasfiye kir û li şûna wê bûrokratên pasîf derketin. Wan pêşiya binketina KJI û Komintern bi giştî vekir, li şûna ku rola xwe dijî vê tasfiye lîst.
Lê belê hevî û lêgerîna azadî û sosyalîzma rast xelas nebûye. Serhildanên salên dawî ji Yewnanîstanê heta Tunisê, ji Misrê heta Oaklandê, ji Brasilê heta Gezî û ji Espanyayê heta Kurdistanê vê îsbat kirine û me jî nişanê vê dikin ku lêgerîna azadî û çareseriyê ji bo kaosa mondernîteya kapitalîst gihîstiye astekî navnetewî. Li gorî nêrina me pirsgirekên esasî kêmmayîna fikirên alternatîf ên li hemberî bîrdoziya kapitalîst, rêxistinbuyîna têkoşîna hevpar a navnetewî û pêşengtiya şoreşgerî.
Bi xêra rexne û analîzên Rêber Apo (li derbarê sosyalîzma pêkhatî jî) û afirandina paradigma nû ya modernîteya demokratîk, perspektifekê nû ya sosyalîzma ji bo hemû dunyayê çêbûye. Temsîla vê jî taybet hereketa ciwanên apoger bi tecrûbeyên xwe yên têkoşîna 40 salan dike û di şoreşa Rojava de, li ser bingeha civaka demokratîk, ekolojîk, azadiya jinê û dînamîzma ciwanan û bi afirandina Federasyona Bakurê-Suriyê diyar dibe. Cîhanekê din mumkîn e!
KOMUNA ENTERNASYONAL
