NAVENDA NÛÇEYAN
Li Hemberî Metodên Hatine Rûpeşkirin Ê Serweriya Zilam, Sekna Jina Azad
Şerê Taybet, rêxistinbûna xwe li ser amûrên veşartî ango vekirî dimeşîne. Armanca wî, civak û gel ber aliyekî ve birin û rêvebirin e. Dema ji bo vê amûr û rêbazên xwe ava dike, amûrên êrişên birdozî yên ku çankaniya vê dikin ava dike. Bi vê re avahiya civaknasî, derûnî, aborî, çandî û baweriya civakê çavderî dike, hewil dide ku nakokiyên wê kûrtir bike û bi rêve bibe. Di vê bingehê de şerê derûnî weke parçeyekî şerê taybet bi belav tê şixulandin.
Şerê Derûnî
Di wateya klasîk de di wenadikirin û serxistina şer de, piştî şer jî di berdewamkirina raseriyê de, di çareserkirina pirsgirêkan ji bo bandorkirina rewşa ruhî ya însanan weke rêya ku tê şixulandin tê pênasekirin. Di vê wateyê de bi gehiştina koma hatiye hedefkirin rêdayîna hest, fikr û çalakiyên wê ye. Ger dikare xwe bigehîne hest û fikrên wê, ger kî weke dijmin û armanc dikare diyar bike û çalakiya wê dikare birêve bibe, tê wateya ku li wê derê şerê derûnî gehiştiye armancê. Di stratejî û taktîkê leşkerî de teknîkên şerê derûnî tên şixulandin. Şerê derûnî yê ji bo armancekî bi stratejî û planên demdirêj tên pêkanîn, bûye yek ji rêbazên têkoşînê ku him di demên şerê germ û him jî di demên şerê sar de herî zêde tê bikaranîn. Bi vê re, ji bo bi awayekî ewleh herikandin û geranadina pere ku di serdema fînans kapîtal de derbasî pêşî bûye û bûye fermande, herî zêde ji teknîkên şerê derûnî sûd tê wergirtin.
Di kapîtalîzmê de bi tarz û têkiliyên jiyana modern serweriya xwe bi birdoziya lîberal û neolîberal li çar aliyê cîhanê di hîmên çandî, siyasî û civakî de karibûye belalv bike. Ev serkeftina lîberalîzmê, bi awayekî bi bandor şixûlandina şerê derûnî ve girêday e. Xebatên hilweşandinê yên weke birêvebirina aqil, leyistina bi binbîr, fêrbûna vegerandina taybetmendiyên kesayetî, di navbera ruh-laş û aqil-hêst ve avakirina valatî, parçekirin, xirabkirina yekbûna însan bi teknîkên şerê derûnî serxistiye.
Hîn xweseriyên şerê derûnî heye. Bi analîzên siyasî û civakasî yê ku di navbera cînsan, pîşeyan, civakan, baweriyan û çandan avakiriye, hûrgilî û xala nîskokê ya encamgirtinê ava dike. Koletiya dildarî ya jinê, bi koletiya ku hatiye hûndirîkirin ve girêday e.
Di vê wateyê de jiyana modernîst di civaka jinê de manîpulasyon daye avakirin û di vê de serxistiye. Sawîn veguheriye rastiyê. Tiştê ku jin jiyan dike weje rastî pê hatiye qebûlkirin; heqîqet û hebûna wê pê hatiye jibîrkirin. Jinekê ku ji hebûna heqîqetê bawer dike û ji bo vê hêvî dike, dê teqez bikeve pêy azadiyê. Vêya bi êrişên şerê derûnî asteng kiriye. Di serdema ku jin ji her demê zêdetir xwe azad û serbixwe hîs dike de, avakirina prangayên fikrî, hestî û ruhî ne rasthatiniyekê ye, bi polîtîqayên sinsî ve girêday e. Xwe di rêya heqîqetê de pênasekirina jinan, wan weke ruhî seqet kiriye û ber bi hişweşandinên derûnî ve kişandiye. Qabiliyeta xwe ya empatî, hêza xwe ya sehekî, enerjiya xwe ya heyî veguherandina enerjiya herikbar hatiye astengkirin û qebîliyetên wê ji aliyê serkanên şerê derûnî ve hatiye şixulandin. Di pergala modernîtye kapîtalîst a di roja me de, zekaya analîtîkgehiştiye asta cenawirbûnê. Xebatên zanist-teknîkê ketiye destê şîrketên taybet, bi konsetpekê tenê berjewedîperest jiyan tê bidestgirtin û tê rêvebirin. Bi rêya van polîtîqayên ku ji bo şerê derûnî tê avakirin, di encama analîzan de tê diyarkirin. Komên bijîşk, felsefevan, civaknas û hwd gelek qad ji bo vê tê gel hev û ziraviyên xistin û di bin destiyê de girtina civakê tê diyarkirin û hedefên nû tên avakirin.
1-Manîpulasyon û Operasyonên Têgihê: Di şerê derûnî de ruh û mêjiyê civakek tê bêbandorkirin û ji nû ve tê zindîkirin. Bi taybetî dema bandorên li ser derûniya însan û civakê tê bidestgirtin; Ji derveyî şerê klasîk bi şerê agahiyan, bi rêbazên qontrolkirina mêjî, propaganda ve xistina bin hikma xwe û berovajîkirina têgihê tê pêkanîn, bi êrişên komputer û înternetê bi rêyên li ser agahiyan birêvebirin, agahiyên qirêj avakirinê ve di zihnê însan de ji komên zibaleyan komik tên avakirin. Bi vê re seqetkirina qebîliyeta darazînê, meraq û eleqeyê tenê di asta teknîk de sînordarkirin, hêza wateyê astengkirin û rojane bi lîstokên komputeran li ser mêjiyê însan avakirina pevbêstîn, şêwazên tûndî û mirinê ji derveyî ehlaqê rawakirin tê pêşxistin. Di roja me de aliyê ku di warê şerê derûnî de bin dikeve û hêza wê ya agahiyê kêm e, ger derbixe zanebûnê ku ev çawa tê serxistin dikare li hemberî şerê derûnî têkoşînekê bi bandor bimeşîne. Qadekî bi navê desthilatdariyê agahiyê ava bûye, li ser vê qadê qadên akademîk û otorîteyên siyasî şêwe girtiye. Agahî an tê veşartin an jî bi belavkirinê tê xwestin ku alozî werin avakirin. Desthilatdarî agahiyên li gor berjewendiya civakê vedişêre, agahiyên dijberî civakê jî bi awayekî bê ser û ber belav dike. Vêya piranî bi dû şewazan dike. Ev di navbera rêbazan de, yên ku bi awayekî herî bi bandor dişxulîne ango manîpulasyon û operasyonên têgihê ne.
Bi manîpulasyon û operasyonên têgihê berovajîkirina rastiyê, bi mudaxallekirina rastiyan, cewher û şêweyên cûda tên avakirin. Ev yek ji rêbazên ku di pergala modernîteya kapîtalîst de bi bandor tê şixulandin e. Mînak; di rêbaza bi valakirina naveroka têgînan de têgîna demokrasiyê şixulandiye, di bin navê azadî, wekhevî û serxwebûnê bi sedan derew û xapandinan bi awayekî dildarî bi însanan daye qebûlkirin. Dema ku têgihên me û sehekên me tê berovajîkirin, tişta ku em destê xwe didin, hîs dikin, dibînin û pênase dikin dikare vediguhere tiştekî din.
Yek ji sedemên bibandorbûna manîpulasyon jî; spekulasyonên ku li ser kes û civakê tê pêkanîn e. Li ser jiyana ku hatiye pevbestîn, xeyalên ku hatiye pevbestîn di bin navê ‘min hilbijart, min biryar da, ez dixwazim ango naxwazim’ weke ku her tişt hilbijartineke bi vîn e tê pratîkkirin. Ev, di kesayetê de têgîha ku ‘bêyî malbat, dost, civak û xweza ez dikarim her tiştî bikim û serbixim’ bihêz dike. Kesayet koletiya kûrbûyî yê weke ku xwedatiyê jiyan dike nikare dahûrîne, di vê wateyê de nikare wate bide çêkirî û nejidil. Di kesayetên roja me de ewqas tevlîhevbûn, ji sadebûn û cewherê hatina dûrxistin bi van manîpulasyonên birdozî tê pêkanîn. Serkeftina lîberalîzmê jî li vê derê radizê. Şerê taybet qadên jiyana ku hatiye çêkirin, vesazkirin çêdike; ji hêza vê birdoziyê bawer dike û li ser serkeftinên ku bidestxistiye civaknasî, felsefe, birdozî û polîtîqayên xwe kûr dike.
Manîpulasyon û operasyonên têgihê herî zêd li qada siyasî jî tê şixulandin. Dema ku tê gotin ‘siyasetmedarên pergalê’ siyasetmedarên derewkar tê bîra mirov û ev çavkaniya xwe ji taybetmendiyên xwe digre. Siyasetmedar bi felsefeya ‘ji bo desthilatdarî û hêzê her rê rawa ye’ arasbûna xwe temam kiriye. Hûnera derewkirinê, veguheriye tevgerekê weke gotin û xweşbînîkirinê. Di vê wateyê de ji ber ku wijdan û ehlaqa xwe wenda kiriye jî, li ser bingehê bûyîna çavkaniya hemu xirabiyan hatiye amadekirin. Ji xwe yên ku nabin xwediyê vê wesfê û vê hûnerê fêm nakin, mehkûmê vê yekê ne ku ji dîka siyasetê bikevin û tûne bibin. Dema pergala hegemonîk ê DYE serkeşiya wî dike polîtîqayên xwe diyar dike, bi polîtîqayên li gor vê vîzyonê dişxule û dide şixulandin. Divê siyasetmedar dema pêwist dike di dîtina dijminê hindûr de, dema pêwist tike dîtina dijminê derve û wî derxistina holê de xwedî qebîliyet be, divê bikaribe qebîliyeta diyarkirin û rêvebirina rojevê nîşan bide. Divê behsa berjewendiyên gel bike, lê divê her tim hêzên dewlet û tekelê esas bigre. Divê behsa demokrasî û wekhêviyê bike lê divê armanca her tim bê navber domandina operasyonên civakî bi partîk bike. Vîzyona siyasetê, vîzyona bihêzkirin û parastina berjewendiyan e. Şer û pevçûnê ku DYE li Rojhilata Navîn daye avakirin, dagirkerî-talan û feth e. Lê îro weke hêzekê emperyalîst polîtîqayên hikumkar û belvaker ên DYE kêm zê tên lêpirsînkirin. Sedema vê ya bingehîn manîpulasyon û operasyonê têhigê ku daye avakirin e. Rûxmê ku 162 hezar Kurdên ku Seddam li Enfal’ê kûşt, xazên kîmyevî yên li Helepçe daye şixulandin ji Hollanda hatiye û ev bûyer li ber çavên tevahî dinê hatin jiyankirin, bi van qetlîaman rakirina refên bi toz zorbaziya Saddam hat parastin. Dema ku xistina Saddam xist rojeva xwe jî; DYE van dosyayên li refên bi toz de hiştinbû ji nû ve xist rojevê, anî bîrê ku Sadda li hemberî mirovahiyê sûcan pêkaniye, bi vê rojevê di raya giştî de karibûye têgîha ku ew mudaxaleya demokratîk pêşxistiye ava bike. Ji ber ku nekariye kesayeta dijber-emperyalîst ê Qeddafî bişkîne civaka Lîbyayê li hemberî Qeddafî tijî kir û bi şêwazekî xirab da kûştin DYE bû; wisa bû ku Qeddafî ji hêla civaka Lîbya hate kûştin. Piştgirî dayîna gelê Fîlîstîn bilevkiriye, ji aliyê din ve Qudsê weke serbajarê Îsraîl naskiriye, bi gotina ‘girên Golanê di nav axa Îsraîlê de cih digre’ him nakokiya Cihû-Ereban bi awayekê neyê çareserkirin kûr kiriye him jî bi avakirina alozî û pevçûnan weke nobedarê Rojhilata Navîn bingehê lêdana fîtikê avakiriye. Polîtîqayên Rojhilata Navîn a emperyalîstan ne rê dide ku cinazeya heyî were veşartin û ne jî derfeta rabûnê dide wê. Hemu manîpulasyon di warê ruhî, hestî, fikrî û laşî de ji bo astengkirina bihêzbûnê tê pêkanîn û meşandin.
Oryantalîzm birdoziyekê Rojava ye; di bingehê mîrateya dîrokî yê Rojava ji bo berjewendiyên xwe yên madî û nirxên çandî, di nav hewildanên diziya fikr, felsefe, zanist, tenduristî, matematîk û danehevên civakî, bi guhartina nav û naverokên wan xistina malê xwe û weke xwediyê hemu şaristaniyan Rojava weke çavkanî nîşandanê de ye û hewil dide weke ku ev çavkanî ji bo mirovahî di kesayetek azad û wekhev de li tevahî cîhanê yekta nîşan bide. Eynî weke şoreşa dijber ê ku pergala zilam ê desthilatdar pêkaniye, hemu danehev û nirxên jinê kiriye malê xwe; Rojava jî vêya li hemberî jinan, çîn û gelên bindest dike. Di vê wateyê de seferên Xaçparêzan, armanca di warê madî û manewî de talankirin û xespkirina Rojhiata Navîn dihewîne. Di van seferan de çiqas pirtûk hebûye birine Rojava, zêr, zîv û încî jî birine Rojava. Heta xwarin, çanda paqijî, awahiyên mîmarî, hûner û wêjeya ku li Rojhilat pêşketiye lê Rojava nîne jî bi vê şêwazê hatiye birin. Ya rastî Îskender bi şewitandina Pirtûkxaneya Persepolîs, xezîneya herî mezin a Rojava tûn kiriye, vêya jî bi armanca tolgirtina ji Rojhilat pêkaniye. Pirtûk xezîneya sereke, paşeroj û pêşeroja herî mezin a gelekî ye. Îskender dema vana dişewitînedi serî de heqîqet, danehevên manewî yên gelekî ku hebûna xwe înkar nake û bi watedayîna hebûna xwe dev ji azwweriya xwe ya azadiyê bernade şewitandiye. Mêyzekirina oryantalîst ê ku di sedsala 20’emîn de weke îcada Rojhilat pêşketiye, çavkaniya xwe ya dîrokî ji vê derê digre.
Rêbertî dibêje: ‘Sedsala 15’emîn sedsala bêlbûnê ye. Di navbera Rojhilat û Rojava de destpê dike. Beriya wê Rojava, bi wergerkirin û naskirina fikr û felsefeya Rojhilat ve eleqedar e. Di vê wateyê de, raseriya Ewropa bi derketina xwe yê ji Rojhilata Navîn nîqaşkirin û pêşxistina teolojiyê radize. Divê li Rojhilata Navîn analîza civaknasî ya têgîna Xwedê were kirin. Ên Ewropî Teo’yê pir nîqaş kirin, dogmatîzma ku derketiye holê bi vêya derbas kirin. Alimên Îslamê jî berdin nîqaşkirinê, olê vegerandinê dogmayekê. Ji bo Xwedê 99 nav hatiye dayîn. Saziya pêxembertiyê jî dogmatîk tê bidestgirtin. Lê bi rastiyekê civakî re têkiliyê wî heye. Di fikrê Rojhilata Navîn de hîna jî cûdahiyên di navbera mîtolojî û ol de nehatiye nîqaşkirin. Mîtolojî ne efsaneyek e. Fikrê merheleya zaroktî ya mirovahiyê ye’. Cîhana xwe ya ferasetê avanekirina Roojhilata Navîn, ji bo birdoziyên cûda re derî vekirî hiştiye. Ji ber vê oryantalîzm, ji aliyê kapîtalîzmê ve di kesayet û civaka Rojhilata Navîn de bi bandor hatiye bikaranîn.
Cewherê polîtîqayên oryantalîst ê DYE li hemberî Rojhilata Navîn pêşxistiye xwe dispêre manîpulanyonan. Amûrê rawakirina siyaseta dagirkerî û fethê, çavkaniya xwe ji polîtîqayên oryantalîst digre. Rojhilata Navîn di westa navenda cîhanê de ye. Di şer û aşitiyê de, li cihekî diyarker e. Bi wasî ku ev cihê wê ne rasthatinek e, dîrokî ye jî. Jêderiya nirxên demokratîk kiriye. Ocaxa şoreşa ku jin biserxistiye ango ya Neolîtîkê ye. Xwedî mîrate û nasnameyek çandî ya bi hêz e. Ji ber vê zû nayê xapandin û zû nakeve. DYE û pergala modernîteya kapîtalîst, ji bo hilweşandina vê kesayeta wê oryantalîzmê pêşxistiye. Oryantalîzm, bi çavberkê Rovaja xwe destgirtina însana Rojhilata Navîn pêş dixe. Weke çavkaniya fanatîzm û paşverûtiyan li xwe mêyzekirin, xwe biçûk dîtin, bi çavekê hebûna we bi wate nake û bi wate nabîne li xwe mêyzekirin, ji hêza xwe ya avakirinê bawer nekirin, xwe tenê di sînorê jiyana biyolojîk de pênasekirin, ji felseve û fikrandinê ketin, di dogmayên olî de hepisbûn, di jiyanek ne kêyfxweş de xirikîn, jiyanê bi guneh û qedexeyan ve sînordar dîtin, di kesayet de kûrkirina hestê bûyîna qurbanê kevneşopiya ku bi zextê civakperestiya zêde hatiye avakirin û di bin zextê civakî de hîssê ku xwe pelçiqandî dibîne kûr kiriye. Bi kûrtasî jiyana Rojhilata Navîn, weke parçeyek ax û çanda ku miriye, zuha bûye, mirov nikare lê jiyan bike, nikare xwe lê bi wate bike pêşkeş dike. Di kes û civakê de bi demê re vê têgihê bi hêz dike. Rojava, tarz û têkiliyên jiyana Rojava weke tîne rewşekî navenda kêşanek mezin û hêviyê rizgariyê. Vêya bi rêya manîpulasyonê biser xistiye. Têgihan berovajîkiriye û bi têgihên nû rastiyên ku xuya dike ji heqîqet û şopên heqîqetê qût kiriye. Felsefeya ‘rastî niha ye, kêliyê jiyan bike’ daye pêjirandin.
Cinsa jin û zilam ê ku pergal dane avakirin, di nav xwedîtî, efendîtî, aîdbûn û koletiyê de şêwe girtiye. Cinsa jin û zilam ên ku hatine manîpulekirin, di bingehê berjewendiyan de nêzî hev bûne. Ji bo berjewendîperestî û hêz pêşbirk û enerjiyek cidî derxistiye holê. Jin dibêje ‘bila zimam li min mêyze bike ji rêgehê min dûr nebe’, zilam dibêje ‘jin milkê min e bi hemu tiştê xwe yê min e’. Bi çavê ‘dê ji bo pêkanîna pêdiviyên min de bibe alîkar’ li jinê mêyze dike. Di rolên jin û zilam ên hatine avakirin de tarzê jiyana ku hatiye manîpulekirin, aliyên materyalîsy ên têkîliyan xwedî kiriye û manewiyatê kûştiye. Li hemberî hev ketina nav rîstên cûda, jidil nebûyîn, ji bilî pêdîviyan asta parvekirinê wendakirin, cûdabûn û weke ya/ê din yekîtiya zarurî di bingehê berjewendiyan de meşandin di gelek têkiliyan de heqîqeta ku derdikeve holê ye. Bi manîpulasyon û operasyonên têgihê her du cins jî di serî de koletî, bi bûyîna weke histûna bingeh ê pergalê bi vê awayê ji bo hilgirtinê xwînê hatiye tevlîkirin.
Berdewam dike….
Çavkanî: pajk.org
