Du baskên ‘Meşa Azadiyê’ li Amedê tên rastî hev

NAVENDA NÛÇEYAN – Baskê “Meşa Mezin a Azadiyê” yê Wanê li Amedê ji ewil li Keleha Zerzevanê û yê Qersê jî li Êlihê bi girseyî hate pêşwazîkirin. Her du bask jî dê li Amedê bigihijin hev.

Hevserokên Giştî yên Partiya Herêmên Demokratîk (DBP) Çîgdem Kiliçgun Uçar û Keskîn Bayindir, Hevseroka Federasyona Komeleyên Hiqûqî û Piştevaniya bi Malbatên Girtî û Hikûmxwaran re ya Medê (MED TUHAD-FED) Emîne Kaya, aktîvîsta Tevgera Jinên Azad (TJA), rêveberên Komeleya Yekitî Çand û Piştevaniya bi Malbatên Xizmên Xwe li Dergûşa Şaristaniyê Winda Kirin re (MEBYA-DER), parlamenterên Partiya Wekhevî û Demokrasiyê ya Gelan (DEM Partî) û nûnerên rêxistinên girseyî yên demokratîk di “Meşa Mezin a Azadiyê” ku li Wan û Qersê hatiye destpêkirin bûn. Baskên meşê bajar bi bajar, navçe bi navçe, bajarok bi bajarok geriyan û li her derê bi coşeke mezin hatin pêşwazîkirin.

Baskê Wanê di roja 12’an de meşa xwe li navçeya Şemrex a Mêrdînê û li navçeya Xana Axpar a Amedê domand. Meşvanên Azadiyê yên ku ji navçeya Wêranşar a Rihayê bi rê ketin, 10 km nêzî Şemrexê bi govenda azadiyê hatin pêşwazîkirin. Li ber stranan govend hate gerandin û Meşvanên Azadiyê piştre derbasî navenda Şemrexê bûn.

Meşvan, li petroleke navçeyê bi dahol û zirneyan hatin pêşwazîkirin. Meşvanên Azadiyê yên ku ji hêla Dayikên Aştiyê ve hatin pêşwazîkirin, li vir demekî dirêj govend gerandin. Li Şemrexê ya ku herî zêde bal kişandî ser xwe, Dayika Aştiyê ya 60 salî bû ku bi flamaya kesk, sor û zer Meşvanên Azadiyê pêşwazî kir. Di dema gerandina govendê de Dayika Aştiyê qurnefîlên sor da tevahiya meşvanan û di pêşiya meşê de cih girt.

Meş heta Qada Şemrexê domiya û gelek welatiyên navçeyê di pace, şaneşîn, ber derî û li ser banên avahiyên xwe Meşvanên Azadiyê silav kirin. Gelek welatiyên derdorê jî bi nîşaneyên serkeftinê û çepikan piştgirî dan meşvanan. Di tevahiya meşê de beşdaran dirûşmên “Bijî Serok Apo”, “Bê Serok jiyan nabe” û “Bijî berxwedana zindanan” hatin berzkirin.

Piştî meşê, li pêşiya avahiya partiyê li ber dahol, zirne û defê heta demekî dirêj govend hatin gerandin. Dema li vir govend dihat gerandin, du Dayikên Aştiyê yên tev li meşê bûbûn li vir konsereke biçûk dan û stranên li ser Kurdistanê striyan. Piştî govendê jî xelkê navçeyê kete rêzê û meşvanan yek bi yek silav kirin. Jinan bi coşa xwe kêliyên oxirkirinê veguherandin pîrozbahiyê.

Meşvanên Azadiyê yên ji Şemrexê hatin oxirkirin, gihiştin Amedê. Meşvan, ji ewil jî çûn Keleha Zerzevanê ya dîrokî. Keleha ku li navçeya Xana Axpar a Amedê ye, xwedî dîrokeke 3 hezar sala ye. Keleh heta P.Z. sedsala 3’yemîn di Serdema Severusan (MS 198-235) heta sala 639’an jî bênavber hate bikaranîn.

Meşvanên Azadiyê yên derketin ser kelehê, li vir ji pirtûkên Rêber APO beşek xwendin.

Li ser Keleha Zerzevanê ev beşa pirtûka Rêber APO hate xwendin: “Projeya çareseriya demokratîk a gelê Kurdistanê mirov kelecan dike. Çawa ku kurdan di pêşxistina şarirstaniya civakî ya çînî û bidewlet a Sumeran de roleke sereke lîstibin û sûdekî mezin dabin dîrokê, di roja me de jî di senteza Heleneke nû de nasnameya Rojhilata Navîn dirêsin. Dê ‘Teşî’ya kurdan bigere û Rojhilata Navîn bigihîne serdema şaristaniya demokratîk. Ya ku dikeve ser milê me jî ew e ku ‘nebin xulamên Gilgameş û Îskenderên nû.’ Armanc ew e ku îcar bibin çavkaniya hêviya şaresitaniyê ya tevlibûnên gelan ên bêyî efendiyan. Taybetiyên gerdûnî di hembêza xwe de stare dike û di şeveqa ‘şaristaniya demokratîk û ekolojîk a gelan de’, dê tîrêjên ewil ên ronahiyê carek ewil bidin. Çîroka çanda mirovahiya îro afirandî di vê xakê de veşartî ye. Dîrok di roja me de, em jî di destpêka dîrokê de veşarî ne.”

Meşvanên Azadiyê herî dawî jî çûn navçeya Xana Axpar. Meşvan, di ketina Xana Axpar de bi dahol û zirneyê hatin pêşwazîkirin û li vir govend hatin gerandin. Meşvanên Azadiyê yên ku li Amedê hatin dorpêçkirin, ev rewş protesto kirin. Parlamentera DEM Partiyê ya Amedê Ceylan Akça Cupolo li pêşiya mertalên polîsan rûnişt û rewş protesto kir. Akça li dijî helwesta polîsan, dorpêça heyî bi ingilîzî jî vegot. Di vê kêliyê de polîsê ku nedizanî bê ka parlamenter çi dibêje şaş ma û nezanî bê ka bikişîne yan na. Tenê li rewşê temaşe kir. Polîsan nehiştin gel parlamenteran pêşwazî bike û welatiyan jî bi dirûşm û tililiyan piştgirî dan meşvanan. Polîsa destûr nedan welatî meşvanan li pêşiya avahiya DEM Partiyê ya Xana Axpar pêşwazî bikin û bi dehan welatiyên derketin ser banê avahiya rêxistina navçeyê,  bi hatina meşvanan re dirûşm berz kirin û bi nîşaneyên serkeftinê piştgirî dan.

Beriya ku Meşvanên Azadiyê li navenda Amedê meşê li dar bixin, meşvanan li tax û gundên Xana Axpar bi gel re civîn li dar xistin û armanca meşê vegotin. Hem gel hem jî Meşvanên Azadiyê ji ber meşa ku dê îro li Amedê bê lidarxistin gelek bi kelecan bûn.

Meşa ku bi daxwaza azadiya fîzîkî ya Rêber APO û çareserkirina pirsgirêka kurd bi rêyên demokratîk hatiye destpêkirin, di roja 13’an de berdewam dike. Baskê meşê yê Qersê duh li Êlih û navçeya Bismil a Amedê bû. Li her du navendan jî meşvan bi coşeke mezin hatin pêşwazîkirin. Hevdîtina li Êlihê hem ji hêla pankartan hem jî ji hêla pêşwazîkirinê de yek ji cihên herî rengîn bû. Meşvanên azadiyê bi pankarta ji gotina Rêber APO “Em ber bi azadiya ku roj lê ava nabe û çîçek lê na çilmisin ve dimeşin” pêşwazî k irin. Piştre jî bi konvoya wesayîtan tura bajar hate avêtin. Piştre jî li navenda bajar bi tevlibûna sedan kesan meş hat lidarxistin. Di meşê de wêneyên Edîtora Kovara Jineolojiyê Nagihan Akarsel û dovîzên “Dawî li tecrîda li Îmraliyê bînin” û “Têkoşîna jinê azad dike” hatin hilgirtin. Di tevahiya meşê de meşale hatin vêxistin û fîşekên hewayî hatin teqandin. Mîna li her her bajarî, li Êlihê jî nirxên gelê kurd ên hatine qetilkirin nehatin jibîrkirin. Parlamenterê DEP’ê Mehmet Sîncar û hevalên wî yên di sala 1993’yan de hatin qetilkirin hatin bibîranîn.

Meşa bi beşdariya siyasetmedar û rêxistinên girseyî yên demokratîk a ji bo azadiya Rêber Apo û çareseriya demokratîk a pirsgirêka Kurd di roja 13. de ye. Şaxa Qersê ya “Meşa Mezin a Azadiyê” duh li navçeya Bismilê ya Êlih û Amedê bû. Hevdîtinên ku ji bo Amedê rawestgeha dawî û ya Amarayê jî rawestgeha sêyemîn bû, gelek bi heybet derbas bûn. Civîna Êlihê hem ji aliyê pankart û hem jî ji aliyê pêşwaziyê ve yek ji cihên herî baş bû. Meşvan bi gotina Rêber Apo ya “Em ber bi azadiyê ve dimeşin ku tav lê naçe û kulîlk naçilmisin” hatin pêşwazîkirin û piştre bi konvoyeke dirêj li bajêr geriyan. Piştre bi sedan kes li navenda bajêr meşiyan. Di meşê de wêneyên edîtora Kovara Jineoloji Nagîhan Akarsel û pankartên “Bila tecrîda li Îmraliyê bi dawî bibe” û “Têkoşîna jinan azadî” hatin hilgirtin. Di tevahiya meşê de meşale hatin pêxistin û fîşekên hewayî hatin pêxistin. Wek her bajarî, li Êlihê jî nirxên Kurdan ên hatin qetilkirin nehatin jibîrkirin. Parlamenterê DEP’ê Mehmet Sîncar û hevalên wî yên di êrîşa 1993’an de hatin qetilkirin, hatin bîranîn.
Piştî Êlihê meşvan gihiştin rawestgeha xwe ya li navçeya Bismilê ya Amedê. Meş li kolana herî qelebalix a navçeyê peya bûn û bi qîrîna dirûşmên “Bijî berxwedana zindanan” û “Bimre koletî, bijî azadî” li ser rê meşiyan. Destûr nehat dayîn ku gel bi meşvanên ku hatin ber avahiya navçeya DEM’ê re hevdîtinê pêk bîne. Dirûşmeyên dayikên dorpêçkirî yên bi qurnefîl di destên xwe de li bendê ne, kêliyekê jî nesekinîn. Dayikan tevî hemû astengiyan qurnefîlên di destê xwe de radestî meşvanan kirin. Piştî ku navçe rastî dorpêçê hat, parlamenterên Partiya DEM’ê rêyek dîtin ku xwe bigihînin gel. Parlamenterên ku di meşê de bûn, axaftvanên mobîl hilgirtin û li hemû kolanên navçeyê geriyan. Meşa parlamenterên ku ji kolanên sereke ketin kolan û taxên herî teng ên navçeyê 3 saetan dewam kir. Her parlementerek ku di meşê de mîkrofon hilda, armanca meşa xwe ji gelê navçeyê re vegot. Meşvan yek bi yek ketin qadên kar û gel silav kirin. Welatiyên li ber camên malên xwe yên li kolanan ketin hundir û bi tilîlî û dirûşmeyên serketinê piştgiriya xwe nîşan dan. Di meşa 3 saetan de erka hilgirtina hoparlorê ket ser milê parlamenteran. Parlamenteran her 20 deqeyan dengbêj hembêz kirin û kolan bi kolan geriyan û diyar kirin ku çima dimeşin.
Meşvanan her ku diçûn, bang li gel kirin ku civîna dîrokî ya îro li Amedê bê lidarxistin.