NAVENDA NÛÇEYAN – Mafê dayikan encax bi têkoşîneke yeman were dayîn.
Bi hin têkiliyên madî, diyarî, ehlî û kirîviyê bibe bibe encax hûn bikaribin çend têkiliyên ehbabî qezenc bikin. Mirovahiyê, hemû gelê xwe hûn nikarin qezenc bikin. Jiber di wê demê de pirsgirêk ev bû. Em hemû gel qezencikirinê li aliyekî bihêlin, me nikaribû cîranê xwe bikişandana aliyê xwe.
Bi me re lêgera birdozî, ramyarî, partîbûnê wisa destpêkir. Lewra însan ewqas bêpêwendî bûn û qutbûneke ewqas bi hêsanî hebû ku, divê kes ji kurde nehatana girêdan. Ev têkiliyên diyariyên erzan û usûlên feodal jibo min zêde bihêz nehatin jibo wê zêde eleqedar nebûm. Girêdana bi ol jibo min hîn kûrtir dihat. Wê demê min xwe bi ol ve rapêçand. Bi wê rêyê bi civakêre girêdan, bûyîna hêz û hêz dana civakê pêşket. Di peyde ilim, felsefe û her ku çû birdozî, birdoziya civaknasî, pêwendiyên ramyarî, pêşketin. Di kesayeta min de heta niha pêvajoya kûrkirina têkiliyan heye. Di kesayeta minde mezin bûna siyasetê an jî sexlemiya têkiliyê min çavkaniyê xwe ji van taybetmendiyên temenê biçûk digire.
Hûn di têkiliyên xwe de bi hêsanî têrî (tatmîn) hevdû dibin an jî çend têkiliyên erzan besî we dikin. Bêtêkilîbûn jibo we gelek asayî ye. Jibo min bêtêkilîbûn êşkence ye. Ez têkiliyên lewaz bi mixab (esef) pêşwazî dikim. Di kesayeta min de lêgera têkiliyên hîn bingehîn, hîn radîqal, hîn sexlem, kûr û di sedsalan de cihbigrin heye. Ev têkiliyê jî min berbi lêgera birdozî, felsefe, polîtîqa û her ku dere têkiliyên artêşê ve dibe. Ger têkiliyên artêşê hate astekî her ewle, warê têkiliyên agir diwirde ti bilindî lûtkeyan dibî. Jiber însan di oxira wêde jiyana xwe feda dike. Kesayeta ku jiyana xwe dayne holê ne kesayeteke hêsane. Têkiliyên vê hêsan nabe. Çavkaniya vê lêgerê jî ji hêrsa min ya têkiliyên erzan û bê ewle tê. Ger hûn di kesayeta xwe de belavbûna neteweyî û têkçûna civakî baş fêhm bikin, encamê ku hûnê derxin; giraniya hûn bidin ser têkiliyên rêxistinê ye. Nirxandina we ne zore. Ger asta we ya rêxistinî û têkiliyan ne radîqal be ez ê bibêjim ev kêmzaneyek bixwe ye. Jiber bi çend têkiliyên erzan xwe têr kiriye. Di asta neteweyîde li têkiliyekê nagere. Jibo min diyare ku eve dibe kesayetekî sivik. Ji têkiliyên artêş û şer re baldariyekê nade diyar kirin. Ev nabe gêrîlayek û fermandeke baş. Jiber wata têkiliyan nizane.
Divirde hindek kûrbûna min, ravekirina min bi çive girêdayî ye? Hêrsa min li hember bêtêkiliya herî mezin, têkçûn civakê, wendabûna asta netewîbûna civakê, cardin qutbûna mezin ji malbatê bi çive girêdayî ye? Ji malbatê qutbûm. Lê rêya malbata mezin ya kurdîstanê hat girtin. Bêhêziya malbata xwe min dît. Di temenekî gelek zûde ez ji têkiliyê malbata xwe û yê gundê xwe qutbûm. Ez xizaniya vê, êşa vê çawa dixebitim ku derbas bikim? Dixebitim ku malbata mezin ya kurdîstanê bînim warê malbata mirovahiyê. Ev min berbi rêxistineke mezin, girêdana mezin, artêş, eniyê ve dibe; eve hemû jî berbi keda herî mezin û lêgerînên bêhempa ve dibe. Kûrbûnên mezin dide avakirin. Bi vî awayî ji wê malbata ku dihele, lewaz û wenda dibe berbi malbata kurdîstanê ya mezin ve qevzeke mezin tê avêtin. Di têkiliyên we yên erzan û sivikde girêdanên web i heval, dost, mirov û derdora we li ser bingehên heskirin, azwerî dihêle kul i ser girêdana we ya rêhevaltî, girêdana we bi artêşê re, lewaziyan derxe holê. Gelek teng bimîne. Ev lewazîjî dihêle ku têkiliyeke rast ya navnetewî, rêxistinî pêşbikeve. Jiber hûn ê kevin dijîn. Hê di dilêxwede hûn diya xwe ya berê, bavê xwe, malbata xwe, xwuşk û birayên xwe, dost-heval-hogirê xwe, kevneşopiyên xwe dijîn. Bi kinayî we hîn bandora wan saziyên kevin ji serxwe ne avêtine. Ev hemû qutkirin û avêtin, şûna wan ya bihêztir û veguherîner dana rûnişkandin , pêşneketiye. Jiber vê hûn di nava pevkirinêde ne, reformîstîn. Jiber we di kesayeta xwe de veguhartineke çênekiriye, şoreşa kesayeta xwe ava nekiriye, ji zaroktiya xwe û şûnde we eve pêk ne aniye.
Di PKKê de em kesayet jinûve lêdihûrin. Jibo me ne rêya navîn ne jî tiştekî din lazime. Sedemên vê çine, hûn çiqas bi van bandor bûne? Hema hema ti kes nemaye ku bandor nebûye. Di encama vê de zilam nabe xwedî rizgarvaniya artêşê ya mezin, hestên rêxistinî ya mezin û encamên mezin nayên girtin. Hejmarên kesên weke we pirin lê kûrbûn kême. Ê eve çawa derbasbibin? Bi van dahûrînên zarok û dayik hindek werin derbaskirin. Hûnê bibêjin; “ti xwe lêdihûrî û dikî malê hemû netewê”. Jixwe divê herkes vê bike. Ên rastiya xwe lênehûre, neke malê netewî xerabiya herî mezin dike. Kesê rastiya xwe, malbata xwe nasneke nikare başiya bike. Ez nabêjim înkar bikin an qet encam dernexin. Dibêjim tam eksî vê bikin. Di vê mijarêde ji dil û bi pîvan bin. Wê demê hûnê bighêjin ya rast û bihêz. Destgirtina min ya diya min bi vî awahî û ev nakokî derxistina holê nayê wata ku min ew înkar kir. Bi qasî ku ez xwe bighînim dayika kurdîstanê min girîngî dayê. Bawerim ku min ew jî anî warê navûdengekî.
Di sala borîde jibo merasîma goristanê ji her deverê kurdîstanê bi hezaran însan beşdar bûn. Ger ez dinava têkiliyê dê û zarok berê de mabûma, dibe ku ji gund çend kes hatibûna vê merasîmê ew jî diyamin an bibîr tanîn an jî netanîn.
Rexmî hemû nakokî û pevçûnan bûyîna ewladekî bixêr wisa dibe. Lewra em gavek avêt. Ji têkiliyeke dê-kur ku wendabûye, xelasbûye xwe gîhandina têkiliyeke welat, welatparêzî û xak dayik hîn bilindtir dibe. Jibo dayikê jî ya rastî mafdayîn wisa dibe. Ji jinekêre pêwendiyeke çawa dikare were pêşkêşkirin? Di lêhûrînên me ên azadiya jinê de jî weke hatiye eşkere kirin jibo dayikê jî bersiveke bi wate dikare were dayîn. Ne hewceye ku diyarên erzan werin kirîn. Bi yamin be lêhûrîneke azadiya jin jibo dayikan jî dibe bersiv û rêzdariya herî mezin. Ger bandora diyamin nebûna ma ez dikaribûn wisa nêzî jina bibûma? Bandora wan têkiliyan bi awayeke neyekser li ser min hişt ez hîn bi hişyarî nêzî jina bibim û rê ji vêre da vekirin. Hêza dê, şerkeriya dê ku li ser min bandor kir hişt ku ez li ser mijara jinê hîn şiyartir bisekinim, înkar nekim, herî kêm jî nebim weke bavê xwe an jî weke zilamê ciranê xwe. Difikirim divê encamê de jî pareke diya min ya mezin heye. Bandora jineke wisa her wiha jineke bi hêsanî nakeve bin bandora zilam an jî mêr jixwe berbiçave. Me ev bandor piştre çawa veguhart teoriyê? Waye lêhûrînên jinê. Me ev hemû çawa veguhartin têkoşîna azadiyê? Nabêjim diya min teqlîd bikin. Lê diya min di wan şert û mercên gund de, bi wê kêmzaniya xwe têdikoşiya. Bila keçkên me yên ciwan jî têbikoşin. Ger hûn bala xwe bidinê di serîde bi diyaxwere pevdiçim. Piştre digihêjim encama ku dikarim êdî bi hemû jinan re têbikoşim. Ev jî di asta herî jorde di kişandina jina nav refên azadiyê de, di bûyera girêdanê de bibandor dibe. Dibe ku eve bandoreke rast be. Ger diya we, gelek îsyankar be, gelek kêmzanebe, heta gelek neçarbe şerte ku hûn girîngiyê bidin rêxistina azadiya jinê. Ger hûn dixwazin bi diyaxwere girêdayî bin, şûna hûnê diya xwe bes bibînin wê neçariyê wê bighînên asta jina bihêz. Hûnê wê demê ispat bikin ku hûn ewladekî bixêrin. Teorî ewqas sivike. Dikarin lewaziyên wê derbasî hêzê bikin. Îsyankariya wê ligor artêş û rêxistina jin ya pêlansazî bidin veguhartin. Divê herkes vê bike. Hûn bikin hûnê xwe rast bidin îfadekirin. Dayikek di heman demêde xaka dayike. Welatparêziyeke. Azadiye. Veguhartina rewşa jin ya azadiyê ye. Divê herkes vê bike û ev pêdivî niha bi giştî derketiye holê. Em layiqbûna dayika wisan diceribînin. Ya herî rast jî ev e. Jiber niha bi awayekî çalak dayik jî tevlî têkoşînê bûne. Gelek bi bandorin û gîhaştine feraseta dayiktiyê ya herî rast.
Em dizanin ku dayik bêyî rondikên çawa birjînin ewladên xwe bi heskirin rêdikin nava şer. Şehadetên wan jî bi tilîliyan pêşwazî dikin. Jinên berê ku li ser jana biçûk ya zaroka xwe diricifîn îro hemû zarokên xwe dikarin rêkin nava şer. Ev dayik dibin mirovên herî wêrek. Ev jî dide nîşandan ku em nêzî rastiya dayikê dibin. Ev dibe şahidiya newêrekiya dayikê veguhartina wêrekiya herî mezin, rêzdariya herî mezin. Êş û lewaziyên wan vediguherin hêza mezin. Ya rastî ev me berbi pirsa ji hiqûqê jinê re çawa nêzîkatiyê jî. Gelek teorîkjî bimîne, gelek di asta ramyarî jî de be, jibo vê pirsê bersiva herî bi wate hatiye dayîn û tê dayîn. Dema diya min nefesa xwe ya dawî jî dide dibêje: “binavê min gelek xêra bikin, dia bikin”. Xêr û diaya me têkoşîne. Bi taybet niha jibo bûna ewladekî bixêr jibo dayika weke ewjî dixwazin divê şervantiyeke mezin derkeve holê. Xêr û diaya dayika bi şerê we ve girêdayî ye. Ne çend diyariyên ku ji we dixwazin. Jixwe niha wê jî napejirînin. Dayikên we her roj ji min çi dixwazin? Dayikên we ji min re dibêjin: “ van zarokan hîn baştir bide şerkirin, em ne li dijî şehadeta wanin, lê di demekî ewqas kinde em şehadetên wan nikarin rakin”. Dibêjin: “me ew bizor mezinkirin, bila bihêz şerbikin”. Ev xwestekên bişewat û rastin. Ev jî erka we ye. Madem kî xwestekên dayikên we evin, şervantiyeke demdirêj bikin. Bibin mîlîtanên yeman. Ger bi were binavê girêdanê tiştek hebe, wê demê pêwîstiyên vê bi cih bînin.
Tê gotin ku mafê dayikê bi hêsanî nayê dayîn. Di nav me d emafê dayikê encax bi şervantiyeke yeman were dayîn. Ew pir baş dizanin ku dayik çiqas hatine heqaretkirin, neçar hatine hiştin. Îro herin ji dayikan dext û biçûk dîtinê fêrbibin. Ji wan guhdar bikin. Ger ew îro ji me mîlîtaniyek baştir dixwazin, ger birastî jî rêzdariyeke me ji bo wan hebe, wê demê nîşaneya girêdana rast ev pêwîstî bicih anîne. Cardin difikirim ya ku ket ser milê min, min pêkanî. Lêbelê hin erkên hûn jî bicih bînin hene. Zû şehîd ketina we û bi dayika re lorîk dana gotin ne şervantiyeke raste. Divê hûn bi hiqûqê dayikê ve girêdayî di nav şerekî cûrbecûr de bin. Jiber ji bo wan negengaze ku ti bersiveke din were dayîn.
Wekîdin jî dijmin zêdetir bi xedarî jina qetil dike. Dijmin dixwaze bi feraseta me ya namûsê û jinê bilîze. Cardin bi çavtirsandinê dixwaze dayika di nav rondikên çavan de bihêle. Bi vî awahî bangî aliyên me ên lewaz dike. Di vê derbarê de bersiva ji dijmin re were dayîn şervantî û têkoşeriya bi bandor mezintire. Derveyî vê em nikarin ti bersiveke din jibo dayikên me ên dilbiêş û xizan bidin. Ez wan êşan pir baş dizanim. Jiyaneke dayika wisa dilbiêş, xembîn û biçavên şil heye. Êş, rondik û xemgîniya wan dana seknandin ne hêsane. Ger min hinekî rê ji vê rastiyêre dabe vekirin ev jiber erkê min bû. Em îro ji lewazî, êş û xemgîniyê dayikan re hindek bersiv didin ev ji feraseta me ya egîdiyê tê. Derveyê vê min jî dikaribû wek we nêzî hiqûqa dayikê bibûma. Dibeku hindek li kêfa min jî çûbana. Ez tengav jî nekirama. Lê ne mimkune ku ev nêzîkatiyek bi rêgez û bi şeref bi hata hesibandin. Zore ku mafê heman rastiya were dayîn. Tê gotin ku mafê dayîkê nayê dayîn. Lê ger wisabe hindek mafê wê dikare were dayîn. Divê were dayîn jî.
Rêber APO
