FAS–Rabat’taki Muhammed V Üniversitesi Uluslararası Hukuk Profesörü ve Uluslararası Bilimsel Araştırma Enstitüsü Başkanı Fatima Romat, üniversitelerdeki toplumsal cinsiyet eşitsizliğine ilişkin ajansımıza değerlendirmelerde bulundu. Fatima Romat, toplumsal cinsiyet eşitliğinin üniversitelerde tüm uzmanlık dallarında özel olarak yer alması gerektiğini anlattı.
‘Üniversitelerde kadın temsili zayıf’
Toplumsal cinsiyet eşitliği için üniversitelerde eğitimler düzenlenmesinin önemine işaret eden Fatima Romat, hem idari kadrolar hem de öğretim elemanları için bunun zorunlu olması gerektiğini ifade etti. Fatima Romat, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Fas üniversitelerinde kadınların zayıf temsili yalnızca bilimsel ve akademik alanda çalışan kadın sayısının yüzdesinin zayıf olmasından değil, aynı zamanda üniversite rektörleri ve üniversite dekanları gibi üst düzey pozisyonlarda da temsil edilmemelerinden kaynaklanıyor. Üniversite ve yüksekokul konseylerinde, bölüm başkanlıklarında, bilimsel komitelerinde ve araştırma gruplarında da durum böyle. Bu yapılar her zaman erkeklere özel olmuştur, kadınların küçük bir yüzdesi vardır.”
‘Eşitlik gerçekleşmeden demokrasi olmaz’
Toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesinin 2011 Anayasası’nın yasal kazanımlarından biri olduğunu vurgulayan Fatima Romat, “Ulusal stratejiyi okudum. 2025 yılı bilimsel araştırmaları için, üniversitenin rolünü düşündüren bazı şeylerin farkına vardım. Kadın hakları da dahil olmak üzere demokrasi ve insan hakları değerlerinin pekiştirilmesine ilişkin, terimlerin eril formda yazılmamasına ve toplumsal cinsiyet eşitliği yaklaşımının benimsendiğine dair bir ifade yakalamayı başaramadım. Bu nedenle eşitlik ilkesi gerçekleşmeden demokrasi olmaz” şeklinde konuştu.
‘Bakanlık, kadın araştırmacıları göz ardı ediyor’
Üniversitelerden sorumlu bakanlığın, kadın araştırmacıların yüksek öğrenim alanındaki bilimsel katkılarını tamamen göz ardı ettiğini belirten Fatima Romat, “Üniversitelerin anasını (Fez’deki Al-Qarawiyyin Üniversitesi) inşa eden Fatima Al-Fihri ile başlayıp Mart 2014’te Haza International tarafından astronot listesine eklenmek üzere atanan Asma Boujbar ile sona erdi” dedi. Kadın araştırmacılardan Rahma Bourqia gibi üniversite kurumlarının yönetiminde iz bırakmış birçok kadın olduğunu hatırlatan Fatima Romat, şunları dile getirdi:
“Ancak üst düzey pozisyonlar ve karar alma merkezleri söz konusu olduğunda bu yeterlilikler tanınmıyor. Yüksek Öğrenim ve Bilimsel Araştırma Bakanlığı bu kadınların enerjisine yeterince yatırım yapmamış, hatta kadını sadece kadın istihdamındaki açığı kapatma aracı olarak görmüştür. 3. Sempozyumun hedeflerine ulaşma çerçevesinde ortaya çıkan iç zorlukları hatırlasak bile, kadınların üniversite yönetimine entegre edilmemesi ve bu hayati sektörde karar alma merkezlerinin erkeklere özel tutulması Fas’a çok pahalıya mal olacak.”
‘Nedenlerin başında erkek egemen zihniyet geliyor’
Bu durumun bilgili bir topluma ulaşılmasını engelleyeceğini vurgulayan Fatima Romat, “Kadınların üniversitelere erişimini engelleyen cinsiyete dayalı ayrımcılıktır. Fas Üniversitesi düzeyindeki karar alma merkezlerinde kadınlar bazı bireysel araştırma projeleriyle sınırlandırılıyor. Bunun nedeni sosyokültürel faktörler, en başında da erkek egemen zihniyeti geliyor. Toplumsal cinsiyet eşitliğine dayalı bir stratejiyi benimseyen siyasi irade yok. Bu nedenle kadının toplumdaki rolünü belirleyen gelenek ve görenekler yaygın bir şekilde devam ediyor” diye konuştu.
‘Ulusal Bilimsel Araştırma Stratejisi gözden geçirilmeli’
Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması için hem kurumsal hem de yasal reformların benimseneceği bir komite kurulması gerektiğini vurgulayan Fatima Romat, 2025 yılı için hazırlanan Ulusal Bilimsel Araştırma Stratejisinin de gözden geçirilmesi çağrısında bulundu. Fatima Romat, “Stratejinin misyonu, toplumsal cinsiyet eşitliği yaklaşımını entegre etmek, yükseköğretimlerde ve bilimsel araştırmalarda eşitlik ilkesini etkinleştirmek ve ulusal bir diyalog açmaktır. Fas Anayasası’nın 19’uncu bölümünün gereklilikleriyle uyumlu olacak şekilde aday seçimi konusunda kadınlar ve erkekler arasındaki rotasyon ilkesinin uygulanmasını istiyoruz” dedi.
‘Üniversitelerde zihniyet değişimine ihtiyaç var’
Fatima Romat, kurulacak komitenin, her üniversitede bu ilkeye uyulup uyulmadığının izlenip takip edilmesi, cinsiyete dayalı ayrımcılık ile cinsel taciz mağdurları kadınların desteklenmesi görevlerinin bulunması gerektiğini söyledi. Cinsiyete dayalı her türlü ayrımcılıkla mücadele edilmesi gerektiğini vurgulayan Fatima Romat, bunun için de üniversitelerde zihniyet değişimine ihtiyaç olduğunu dile getirdi. Değişimin üniversitelerden başlaması gerektiğini ifade eden Fatima Romat, “Bunun için de haklar ve görevlerde toplumsal cinsiyet eşitliğinin önemi konusunda farkındalık artırılmalı, üniversite alanında farkındalık kampanyaları başlatılmalı” diye konuştu.
